सोलापूर : जिल्ह्यातील काही भागात दुभत्या जनावरांना पुन्हा लंपीची लक्षणे आढळली आहेत. यंदा पावसाळा जास्त झाला असून आता थंडीची चाहूल लागली आहे. थंडीच्या काळात जनावरांना येणाऱ्या साथीच्या रोगांपासून बचाव करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी काळजी घ्यावी, असे आवाहन करण्यात आले आहे.
लम्पी स्किन डिसीज ( एलएसडी ) हा गुरांमध्ये पोक्सविरिडे कुटुंबातील विषाणूमुळे होणारा संसर्गजन्य रोग आहे. या विषाणूचे नाव नीथलिंग व्हायरस असे आहे. गुरांना ताप येणे, त्वचेवर आणि श्लेष्मल त्वचेवर (श्वसन आणि गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्टसह) वाढलेले वरवरचे फोड आणि एकापेक्षा जास्त गाठी (२ ते ५ सेमी) हे या रोगाचे वैशिष्ट्य आहे.] संक्रमित गुरांच्या पायांवर सूज येते आणि जनावर लंगडते. या आजारामुळे बिमार गुरांच्या त्वचेला कायमस्वरुपी नुकसान होते, ज्यामुळे त्यांच्या चामड्याचे व्यावसायिक मूल्य देखील कमी होते. याव्यतिरिक्त, या रोगाचा परिणाम अनेकदा तीव्र दुर्बलता, दुधाचे उत्पादन कमी होणे, निकृष्ठ वाढ, वंध्यत्व, गर्भपात आणि कधीकधी यामुळे जनावरांचा मृत्यू देखील होतो.
या आजाराचा संसर्ग झाल्यानंतर जनावरांना जवळजवळ एक आठवड्यानंतर ताप येतो. हा प्रारंभिक ताप ४१ °से (१०६ °फॅ) पेक्षा जास्त असू शकतो आणि तो एक आठवडा टिकून राहातो. यावेळी, सर्व कातडीवर गुठळी सारख्या गाठी वाढतात. या विषाणूची लागण झाल्यापासून सात ते एकोणीस दिवसांनी या गाठी वाढतात. गाठी येण्याबरोबरच, डोळे आणि नाकातून स्त्राव श्लेष्मल बनतो. गेल्या दोन वर्षात जनावरांना हा रोग मोठ्या प्रमाणात आला होता. पण यंदा तशी परिस्थिती दिसत नाही. मंगळवेढा तालुक्यात काही ठिकाणी जनावरांना पुन्हा हा रोग आढळला आहे. लंपीबाबत पशुसंवर्धन विभाग सतर्क असून लागलीच उपचाराचे यंत्रणा पुरवली जात आहे. तरीही येणाऱ्या थंडीच्या काळात लंपी व लाळ्या खुरकत रोगासंबंधी शेतकऱ्यांनी सतर्क राहून आपल्या दुभत्या जनावरांचे संरक्षण करावे असे आवाहन झेडपीच्या पशुसंवर्धन विभागातर्फे करण्यात आले आहे.
अशी आहेत लक्षणे…
गाठीदार जखमांमध्ये वरची त्वचा आणि आतली त्वचा (एपिडर्मिसचा) यांचा समावेश होतो, परंतु हा आजार अगदी स्नायूपर्यंत विस्तारू शकतो. हे घाव, संपूर्ण शरीरावर (परंतु विशेषतः डोके, मान, कासे, अंडकोष, व्हल्व्हा आणि पेरिनेमवर) चांगले पसरलेले असू शकतात. त्वचेचे घाव झपाट्याने घालवले जाऊ शकतात किंवा ते कठीण गुठळ्यासारखे कायमस्वरूपी एक खूण म्हणून देखील राहू शकतात. यात खोल अल्सर ग्रॅन्युलेशन टिश्यूने भरले जातात आणि बहुतेकदा घट्ट होतात. गाठीच्या सुरुवातीच्या वेळी, ते कापलेल्या भागावर क्रीमी राखाडी ते पांढरे रंगाचे असतात आणि त्यातून द्रव बाहेर येतो. सुमारे दोन आठवड्यांनंतर, या गाठींमध्ये नेक्रोटिक सामग्रीचा शंकूच्या आकाराचा मध्यवर्ती भाग दिसू शकतो. याव्यतिरिक्त, डोळे, नाक, तोंड, गुदाशय, कासे आणि जननेंद्रियाच्या श्लेष्मल त्वचेवरील गाठी त्वरीत अल्सरेट होतात, ज्यामुळे विषाणूचा प्रसार होण्यास मदत होते.
काही ठिकाणी लंपीची लक्षणे असलेली जनावरे आढळली आहेत. यंदा प्रमाण खूपच कमी असल्याने काळजीचे कारण नाही. उपचाराची यंत्रणा तात्काळ राबविली जात आहे. लसीकरणामुळे हे प्रमाण खूपच कमी झाले आहे.
डॉ. नवनाथ नरळे
जिल्हा पशुसंवर्धन अधिकारी
जिल्हा परिषद, सोलापूर